Bodrum Sandima yerel konut mimarisinin mekân dizilimi ile analizi

Abstract

Vernaküler mimaride, bir yerleşimdeki yapı tipolojisinin homojenliği, tekdüzelikten ziyade, o yerleşimin estetik erdemi olarak görülür. Önceden yapılmış yapıların ve oluşmuş genel dokunun homojenliği sonra inşa edilmiş olan yapılar için başvurulan bir öncül model yani prototip ve dekoratif teknik mirastır. Yapıda değişen ihtiyaçlar nedeniyle zamanla yapılan değişikliklerin yapının morfolojik sınıflandırmasına, tipine etkisinin belirlenmesi bu çalışmanın problemi olarak belirlenmiştir. Bu amaçla, Muğla ili, Bodrum İlçesi, Yalıkavak Mahalle sınırları içinde yer alan ve terkedilmiş bir yerleşim alanı olan Sandima çalışma alanı olarak seçilmiştir. 66.033 m² yüz ölçümüne sahip, toplam 135 adet parsel ve 230 adet harabe yapının bulunduğu Sandima, İzmir II no’lu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’nun 16.05.1990 gün ve 1324 sayılı kararı ile Kentsel Sit Alanı olarak tescil edilmiştir. Geleneksel Bodrum konut tiplerini barındıran Sandima’da tek katlı, bir buçuk katlı, musandralı ve iki katlı konut tiplerine ilişkin birer örnek konut seçilmiş; bu örnek konutların kullanım sürecinde gereksinimlerinden kaynaklı farklı dönemlere ait mekân organizasyonundaki değişim ve gelişimin ortaya konulması amaçlanmıştır. Mevcut durumda Sandima’daki yapıların çoğunun harabe ve yalnızca beden duvarlarının kısmı olarak ayakta kalmasından dolayı rölöve projeleri çalışma için yetersiz kalmış; çalışma restitüsyon projeleri sürdürülmüştür. Çalışma kapsamında morfolojik analiz yöntemlerinden birisi olan ‘’Mekân Sentaksı’’ tekniği kullanılarak, yapılara ait restitüsyon projeleri morfolojik analizin araştırılması adına bilgisayar ortamında Agraph programı yardımıyla konut ölçeğinde mekânsal analiz ilk olarak yapı tiplerinin ilk halleri ve ek aldığı dönemlerle birlikte genel karakteristiği belirlenip, ikinci aşamada ise yapı tiplerinin mekânsal modellerin geçiş grafikleriyle, bu grafiklerin çıktı değerleri ) incelenmiştir. Analiz sonuçlarına bakıldığında da elde edilen sayısal değerler, konut tipi farklı bir tip olsa dahi yapı kullanıcısının ihtiyaçları doğrultusunda yeniden şekillenen mekanlarda yatma alanları sistemde en uç, en mahrem ve en son erişilen mekanlar, günlük yaşamın ve işin yapıldığı aslında günün bir çok saatinin geçirildiği mekanlardan bahçe ve ayazlıklar ise en rahat erişime sahip en entegre mekanlar olarak sistemde ortak paydada buluşmaktadırlar.