Duyu bütünleme yaklaşımlarının erken müdahale sürecindeki yeri: Derleme çalışması

Abstract

Duyu bütünleme, bireyin çevresel uyaranları algılama, yorumlama ve bu uyaranlara uygun şekilde tepki verebilme sürecidir. Bu süreç; dikkat, öğrenme, motor koordinasyon, sosyal etkileşim ve duygusal düzenleme gibi birçok gelişim alanının sağlıklı şekilde işlemesini destekler. Özellikle erken çocukluk döneminde, gelişimsel risk altında bulunan çocuklarda duyu bütünleme sistemlerindeki işlev bozuklukları; günlük yaşam becerilerinde, davranışsal tepkilerde ve sosyal ilişkilerde belirgin güçlükler yaratabilmektedir. Bu nedenle, yaşamın ilk yıllarında uygulanan erken müdahale hizmetleri, gelişimsel gecikmelerin etkilerini azaltmak ve çocukların potansiyellerini desteklemek açısından büyük önem taşır. Bu çalışma, duyu bütünleme yaklaşımlarının erken müdahale sürecindeki yerini ele alan bir derleme niteliğindedir. Literatür taraması 2014–2024 yılları arasında yayımlanmış ulusal ve uluslararası makalelerden oluşmaktadır. Çalışmalar, “duyu bütünleme”, “erken müdahale”, “çocuk gelişimi”, “nörogelişimsel bozukluklar” anahtar kelimeleri kullanılarak PubMed, Google Scholar ve TR Dizin veri tabanlarında taranmıştır. Dahil etme kriterleri olarak erken çocukluk döneminde uygulanan duyu bütünleme temelli veya destekleyici müdahaleleri içeren araştırmalar seçilmiş, erişilemeyen tam metinler ve yalnızca yetişkin örneklemleri içeren çalışmalar dışlanmıştır. Bulgular, içerik analizi yöntemiyle tematik olarak incelenmiştir. Elde edilen veriler, özellikle otizm spektrum bozukluğu, dikkat eksikliği ve gelişimsel koordinasyon bozukluğu gibi nörogelişimsel durumlarda uygulanan duyu bütünleme temelli terapi yaklaşımlarının; motor planlama, ince ve kaba motor beceriler, sosyal-duygusal etkileşim, dikkat süresi ve davranış kontrolü gibi alanlarda olumlu sonuçlar doğurduğunu göstermektedir. Ayrıca bu terapilerin, çocuğun çevreyle etkileşimini ve oyun temelli öğrenme süreçlerini güçlendirdiği görülmektedir. Sonuç olarak, duyu bütünleme yaklaşımları ve terapi uygulamaları erken müdahale hizmetlerinde tamamlayıcı ve bütüncül bir destek aracı olarak değerlendirilmektedir. Türkiye’de bu alanda yapılan çalışmaların artırılması, uygulayıcı eğitimlerinin yaygınlaştırılması ve erken çocukluk hizmet modellerine entegrasyonunun güçlendirilmesi önerilmektedir.

Sensory integration is the process through which an individual perceives, interprets, and responds appropriately to environmental stimuli. This process supports the healthy functioning of many developmental domains, including attention, learning, motor coordination, social interaction, and emotional regulation. In early childhood, dysfunctions in sensory integration systems among children at developmental risk may lead to significant difficulties in daily living skills, behavioral responses, and social relationships. Therefore, early intervention services provided during the first years of life are of great importance in reducing the effects of developmental delays and supporting children’s potential.This study is a review that addresses the role of sensory integration approaches within early intervention processes. The literature review consists of national and international articles published between 2014 and 2024. Studies were identified using the keywords “sensory integration,” “early intervention,” “child development,” and “neurodevelopmental disorders” across PubMed, Google Scholar, and TR Index databases. Inclusion criteria comprised research on sensory integration-based or supportive interventions applied in early childhood, while studies with inaccessible full texts and those involving only adult samples were excluded. Findings were thematically analyzed through content analysis.The results indicate that sensory integration-based therapy approaches implemented in neurodevelopmental conditions—particularly autism spectrum disorder, attention deficit, and developmental coordination disorder—yield positive outcomes in areas such as motor planning, fine and gross motor skills, social-emotional interaction, attention span, and behavior regulation. Furthermore, these therapies have been shown to strengthen children’s interactions with their environment and their play-based learning processes. In conclusion, sensory integration approaches and therapy practices are considered complementary and holistic support tools within early intervention services. It is recommended that studies in this field be increased in Turkey, practitioner training be expanded, and integration into early childhood service models be strengthened.