Geriatrik bireylerde dişsizlik durumu ve protez tipinin yaşam kalitesi üzerine etkisinin farklı ölçeklerle incelenmesi

Abstract

Günümüzde artan yaşlı nüfusla birlikte diş hekimliğinde geriatrik hastalarla daha sık karşılaşılmakta, diş eksikliğine bağlı olarak kullanılan farklı protez tiplerinin yaşam kalitesi üzerindeki etkisi önem kazanmaktadır. Bu çalışmanın amacı, geriatrik bireylerde cinsiyet, kronik hastalık varlığı, dişsizlik durumu, kullanılan protez tipi ve süresi, protezin bulunduğu çene gibi parametrelerin yaşam kalitesi üzerindeki etkilerini farklı yaşam kalitesi ölçekleri ile incelemektir. Çalışmada sabit veya hareketli protez kullanan 65 yaş üstü 105 (59 kadın, 46 erkek) katılımcının yaşam kalitesi, Oral Health Impact Profile-14 (OHIP-14), Oral Health Related Quality of Life – United Kingdom (OHQRoL-UK) ve Short Form-36 (SF-36) ölçekleri kullanılarak değerlendirilmiştir. Araştırma bulgularının istatistiksel analizinde nonparametrik testler (Mann Whitney U, Kruskal-Wallis, Spearman’s rho) ve Genelleştirilmiş Lineer Model (Logit) kullanılmıştır. Katılımcıların %67’sinde kronik hastalık varlığı saptanmıştır. Parsiyel dişsiz bireylerin oranı %63, tam dişsiz bireylerin oranı ise %37 olarak bulunmuştur. Üst çenede %45 oranında sabit ve %45 oranında hareketli protez kullanıldığı, alt çenede ise %44 oranında sabit ve %43 oranında hareketli protez kullanıldığı tespit edilmiştir. Katılımcıların %28’inin 0-5 yıl, %23’ünün 5-10 yıl, %49’unun ise 10 yılın üzerinde protez kullandığı belirlenmiştir. Cinsiyete göre yapılan analizde, yalnızca SF-36 ölçeğinin Fiziksel Fonksiyonellik boyutunda kadınların puanları istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha yüksek bulunmuştur. Her üç ölçekte de kronik hastalık varlığı ve tam dişsizlik durumunda yaşam kalitesinin anlamlı derecede düşük olduğu tespit edilmiştir. Üst çenede sabit protez kullananlarda, hareketli protez kullananlara kıyasla OHRQoL-UK ölçütüne göre yaşam kalitesinin anlamlı derecede yüksek olduğu, alt çenede ise sabit protez kullanımının yaşam kalitesini OHRQoL-UK Sosyal Durum ve SF-36 Sosyal Fonksiyonellik boyutları dışındaki tüm ölçeklerde artırdığı bulunmuştur. Ayrıca, 10 yılın üzerinde protez kullanan bireylerde tüm ölçeklerde yaşam kalitesinin anlamlı derecede düşük olduğu saptanmıştır. Sonuç olarak, geriatrik bireylerde cinsiyet, kronik hastalık varlığı, dişsizlik durumu, protez tipi ve kullanım süresi gibi faktörlerin yaşam kalitesini etkilediği görülmektedir. Bununla birlikte, kullanılan ölçeklerin sonuçlar üzerindeki farklılıklarının dikkate alınması gerektiği vurgulanmalıdır.

Geriatric patients are increasingly encountered by dentists, with quality of life (QoL) potentially affected by tooth loss and the use of various prostheses. In this study, the effects of gender, presence of chronic disease, edentulism, type and duration of prosthesis use, and location of the prosthesis on QoL in geriatric individuals were evaluated with different scales. QoL was assessed using the Oral Health Impact Profile-14 (OHIP-14), Oral Health Related Quality of Life United Kingdom (OHQRoL-UK), and Short Form-36 (SF-36) scales among 105 individuals (59 females, 46 males) aged over 65 who use fixed or removable prostheses. Statistical analysis was conducted using nonparametric tests (Mann-Whitney U, Kruskal Wallis, Spearman's rho) and a Generalized Linear Model (Logit). Chronic diseases were reported by 67% of participants, while complete edentulism was observed in 37%. In the upper jaw, 45% had fixed and 45% had removable prostheses, while in the lower jaw, 44% had fixed and 43% had removable prostheses. The duration of prosthesis use was 0-5 years for 28% of participants, 5-10 years for 23%, and over 10 years for 49%. Higher scores on the SF-36 Physical Functionality scale were observed in women. Lower QoL was associated with chronic disease and complete edentulism across all scales. Significantly higher QoL was reported by individuals with fixed upper prostheses compared to removable denture users on the OHQRoL-UK scale. QoL was notably lower across all scales among individuals who had used prostheses for over 10 years. Thus, factors such as gender, chronic disease, edentulism, upper or lower jaw prosthesis type, and prosthesis duration were found to impact QoL in geriatric individuals, although variations in results may occur depending on the scales used.