Türkiye-Ermenistan ilişkilerinde normalleşme süreci: Tarihsel arka plan ve güncel gelişmeler

Abstract

Bu çalışma, Türkiye ile Ermenistan arasındaki diplomatik ilişkilerin tarihsel arka planını, sorunlu alanlarını, normalleşme girişimlerini ve bölgesel-küresel aktörlerin sürece etkisini kapsamlı bir çerçevede analiz etmektedir. Osmanlı döneminden itibaren süregelen karşılıklı güvensizlik, 1915 olaylarına dair farklı tarihsel anlatılar, Karabağ Savaşı ve diaspora baskıları iki ülke arasındaki diplomatik açılımların başarısızlıkla sonuçlanmasına neden olmuştur. 2008–2009 yıllarındaki Zürih Protokolleri süreci ve 2021 sonrası özel temsilciler süreci gibi girişimler hem iç kamuoylarındaki siyasal direnç hem de Azerbaycan gibi üçüncü aktörlerin vetosu nedeniyle sürdürülebilir hâle gelememiştir. Çalışmada, Türkiye-Ermenistan ilişkilerinde normalleşmenin önündeki temel engeller; tarihî adalet talepleri, Zengezur Koridoru tartışmaları, diaspora baskıları ve kamuoyu hassasiyetleri olarak tespit edilmiştir. Bununla birlikte, ekonomik iş birliği ve bölgesel kalkınma potansiyeli, normalleşmenin fırsat alanları arasında öne çıkmaktadır. Sınırların açılması ve ulaşım altyapısının entegre edilmesi hem ikili hem de çok taraflı iş birliklerinin önünü açabilecektir.Sonuç olarak, kalıcı bir normalleşme, karşılıklı güven inşası, siyasal irade ve çok aktörlü bir bölgesel vizyonun uyum içinde yürütülmesine bağlıdır.

This study comprehensively analyzes the historical background of diplomatic relations between Türkiye and Armenia, problematic areas, normalization attempts and the impact of regional and global actors on the process. Mutual mistrust since the Ottoman period, different historical narratives about the 1915 events, the Karabakh War and diaspora pressures have led to the failure of diplomatic initiatives between the two countries. Initiatives such as the Zurich Protocols process in 2008-2009 and the post-2021 special envoys process could not be sustained due to both political resistance in domestic public opinion and the veto of third actors such as Azerbaijan.In the study, the main obstacles to normalization in Türkiye-Armenia relations are identified as historical justice demands, Zangezur Corridor debates, diaspora pressures and public sensitivities. However, economic cooperation and regional development potential stand out as areas of opportunity for normalization. Opening borders and integrating transportation infrastructure could pave the way for both bilateral and multilateral cooperation.In conclusion, a lasting normalization depends on mutual trust-building, political will and the harmonious execution of a multi-actor regional vision.